EUES
KRONIKA SARAKO LEIZEAK 2019/10/27
Ikasturte hontako lehenengo ateraldia Sarako kobazuloetara izan da. Eguraldia, primerakoa! Tenperatura atsegina eta euririk gabe bai hemen bai mugatik beste aldera.
Familia bakoitza norberaren kotxean iritsi zen ordubeteko bidaia egin eta gero. Hori bai, bide ezberdinetatik, Beratik, Urruñatik… baten bat moztuta zegoen jaialdi bat zela eta eta pixka bat kosta egin zitzaigun iristea.
Sara, administratiboki Frantziako Akitania eskualdean eta Lapurdiko euskal lurralde historikoan kokatzen den herri txiki bat da.
12,00etan geldituta ginen Sarako kobazuloen harreran, bisita 12,30tan hasteko. Zulo ugari daude Sara eta inguruetan aurkitzen den kareharrizko alimaleko mendigunean. Leizea edo Sarako Leizeak deitua den hauetariko bat bisita daiteke, duela 2 milioi urte baino gehiago zegoen egoera berdinean.
Bisita gidatuak ordubeteko, gutxi gorabehera, iraupena du. Hasteko gelatxo batera sartzeko gonbidatu gintuzten non oso bideo interesgarria ikusi genuen. Paseo birtual baten bidez, zonaldeko historia zein kobazuloaren barruan topatuko genuenaren berri eman ziguten.
Bukatutakoan benetako paseotxoari ekin genion. Atxuria mendia da Sarako kobazuloetara babesa ematen diona. Mendi-tontor buztintsua duenez ura sartzeari ekiditen dio. Hori dela eta leizea lehorra da, eta ezohiko geologia, espazio zabalak eta izugarrizko arkupea ditu. Bisitarientzat egokitutako bidea, oso erraza eta adin guztientzakoentzat, zirkularra da beraz, sartu ginen arkupetik atera ere egin genuen. Irauten duen 900 metroen zehar kobazuloak eskaintzen duen argi eta soinu jokoak erne mantendu zituen geure txikiak.
Hasi bezain pronto historiaurreko habitat ikusteko aukera izango genuen. Baina ez pentsa leizean gizakiok, soilik, babestu izan garela. Hartzek ere bertan hibernatzen zuten duela 10.000 urte baino gehiago. Izan ere, hartz erraldoi bat ikus daiteke haitzen zizelkatua. Edota gaur egun topa ditzakegun sagu-zaharren etxea ere. Batzuk hegal egiten eta beste batzuk geldirik ere ikusi genituen.
Horrezaz gain, eta leizeko hormetan, aspaldi eta itsas-maila altua zela eta sortutako itsas-fosilak ere ikusi ahal izan genituen.
Ur-sartze gutxi izateak estalaktita eta estalagmiten sortzea murrizten du. Alabaina, gours ala “putzuak” sortu dira aldapa batean nondik, ingurune karstikoetan maiz topatzen den aktibo dagoen uraren ibilera pasatzen den.
Gours-en ondoan euskal kulturari, mitologiari eta euskarari buruzko aurkezpen erakargarri txiki bat ikusita eta ibilbidearen zehar lagundu gaituen txalaparta soinuarekin amaitzen da gure bisita bi txalapartarien haitzan proiektatutako bideo batekin ere.
Kobazuloaren ondoan museo txiki bat topa dezakegu non, gaingiroki, gizakion aurre-historiatik eginiko eboluzioa erakusteaz gain, sagu-zaharren ingurunean duten eginkizuna, Joxe Migel Barandiaran, euskal historiagile eta etnologoaren bizitza eta obra eta euskal mitologia ezagutzeko hitzaurrea, mamu-sorpresa barne!
Egia esateko, ia gehienok bertan dauden hainbat mahai eta bankuetan gelditu ginen bazkaltzen. Taberna ere bazegoen non kafetxo bat hartzeko aukera izan zuen nahi izan zuen guztiek.
Parke megalitikoan ere bi hilobi-mota irudikapenak zeuden, dolmena, ehorzketa erritua irudikatzeko eta cromlech-a, errausketa erritua irudikatzeko.
Txikienek primeran pasa zuten jolasten, gaztainak eta ezkurrak biltzen eta mota askotariko zomorroak aurkitzen.
Eta dena aisia izan ez dadin, historia apur bat uzten dizuegu hobeto ulertzeko zein izan zen Euskal Herrian gertatutako “sorgin”-ehizaren hasiera. Erantzule nagusiena Pierre de Lancre izan zen.
De Lancre Euskal Herrira 1609.urtean etorritako inkisidore frantsesa izen zen. Haren iritziz “Sagar herria da, emakumeek ez dute sagarra besterik jaten, sagarra besterik edaten, estakurua edozein delarik gogotsu egiten diote kosk etenaren sagar horri, gure lehen-lehenengo aitari Jainkoaren agindua urrarazi eta debekua gaindiarazi zion sagarrari. Adamen umeak gogotsu seduzitzen dituzten Eva halako batzuk dira, eta burua biluzik bizi dira, mendien artean erabateko askatasun eta lañotasunez Eva munduko Paradisuan legez”. Hara nola Bordeleko parlamentariak konbentzitu zituen Euskal Herria sorginez eta aztiez beterik zegoela “ingelesek, eskoziarrek eta beste hainbat bidariek, hirira ardoaren bila datozenez Frantziara sartzen diren gizon beldurgarri gisa deabru-tropa ikusi izan dituztela”, argudioarekin.
Beraz, inkisidoreak, aztiak eta sorginak, Frantziara mugitzearen beldurrez baliatuta, erabaki traumatikoa hartu zuen: 60 pertsona baino gehiago suan erretzera zigortu zituzten, horietako batzuk umeak oraindik, eta horrela Frantzia “euskal arrisku”tik aske gelditu zen.
Hurrengoa, Abenduak 15ean izango da Bertiz ezagutzeko eta Olentzerori eskutitzak eman ahal izateko.
Bertan ikusiko mendizaleok!!
